Τι Πανεπιστήμια θέλουμε επιτέλους;

 του Δ. Κουρέτα *

 Σ​​ήμερα κανένας δεν αμφισβητεί την (άμεση και έμμεση) επίδραση των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων στην ανάπτυξη της ανταγωνιστικότητας περιφερειών και κρατών. Σε μια κοινωνία και οικονομία με όλο και περισσότερο έντονη την έννοια της γνώσης, τα πανεπιστήμια και οι φορείς του συστήματος έρευνας και καινοτομίας αποτελούν σημαντικούς ρυθμιστές. Η ομάδα των δραστηριοτήτων που έχουν μια άμεση, σχετικά απευθείας επίδραση στην κοινωνία είναι συνήθως γνωστή ως «η τρίτη πανεπιστημιακή αποστολή». Παραδείγματα μπορούν να αναφερθούν σε μια πλειάδα τομέων στους οποίους δημιουργείται σχέση ανάμεσα στο πανεπιστήμιο και στην κοινωνία, όπως οι πολιτικές υγείας και εκπαίδευσης, κοινωνικές υπηρεσίες και πολιτικές, περιβαλλοντική και ενεργειακή πολιτική, περιφερειακός σχεδιασμός, πολιτισμική παραγωγή και διαχείριση, ανάπτυξη των δημόσιων υποδομών. Η παγκοσμιοποίηση της ανώτατης εκπαίδευσης έχει επίσης συμβάλει και σε άλλες οπτικές του πανεπιστημίου, που βασίζονται σε νέα συλλογικά προβλήματα. Τα προβλήματα της ισορροπίας Βορρά-Νότου, οι συνέπειες της μαζικής μετανάστευσης, η κλιματική αλλαγή και οι ενεργειακές απαιτήσεις είναι μερικά από τα στοιχεία της σημερινής κοινωνίας, στα οποία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο το πανεπιστήμιο.

Η απελευθέρωση της ανώτατης εκπαίδευσης, η πρόσβαση στο πανεπιστήμιο από λιγότερο προνομιούχα κοινωνικά στρώματα και η αυξανόμενη ανάγκη για επιστημονική διάκριση σε ένα γενικό πλαίσιο είναι μερικά από τα νέα κεντρικά σημεία.

Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο τα πιο προηγμένα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια έχουν αναπτύξει ένα παράδειγμα της τρίτης αποστολής, που βασίζεται σε δύο γενικούς στόχους:

Πρώτον, στη θεσμική κοινωνική ευθύνη του πανεπιστημίου και, δεύτερον, στη δέσμευση για τη μετατροπή της γνώσης σε οικονομική αξία που επηρεάζει την ανάπτυξη της ανταγωνιστικότητας και διευκολύνει την καινοτομία, τη δημιουργικότητα και την πολιτιστική, επιστημονική και τεχνολογική ανάπτυξη.

Η τρίτη αποστολή μπορεί να αναλυθεί σε επτά κατηγορίες, που μπορούν να έχουν διαβαθμίσεις:

1. Ανθρώπινο κεφάλαιο και απασχόληση αποφοίτων και διδακτόρων. Ενσωμάτωση αποφοίτων και διδακτόρων στον κοινωνικό και οικονομικό ιστό.

2. Πνευματική ιδιοκτησία. Η μεταφορά γνώσης και τεχνολογίας που έχει προηγουμένως προστατευθεί από τη διαχείριση βιομηχανικής ιδιοκτησίας.

3. Ενίσχυση της επιχειρηματικότητας. Η ενίσχυση του επιχειρηματικού ιστού με βάση τη δημιουργία spin-off εταιρειών με βάση τα αποτελέσματα έρευνας ακαδημαϊκών ομάδων.

4. Συμβόλαια με εταιρείες και βιομηχανίες σε περιοχές τεχνολογικής έρευνας και ανάπτυξης.

5. Συμβόλαια, συμφωνίες, συμβάσεις με μη κερδοσκοπικά ιδρύματα ή φορείς σε θέματα δημόσιου ενδιαφέροντος.

6. Σχεδιασμός, ανάπτυξη και αξιολόγηση δημόσιων πολιτικών. Συμμετοχή του προσωπικού του πανεπιστημίου για την ανάλυση των κοινωνικών προβλημάτων και τον σχεδιασμό, εφαρμογή και αξιολόγηση της δημόσιας πολιτικής διαφορετικών κυβερνητικών επιπέδων.

7. Ενίσχυση της πολιτισμικής και κοινωνικής ζωής. Συμμετοχή σε δραστηριότητες ή προγράμματα πολιτιστικής και κοινωνικής φύσης. Αλληλεπίδραση με την κοινωνία και επιστημονική και πολιτισμική επικοινωνία.

Τα πανεπιστήμια πρέπει να ξεπεράσουν την εσωστρέφειά τους και να συνειδητοποιήσουν ότι το κενό που αφήνει το δημόσιο πανεπιστήμιο αναγκαστικά θα το καλύψει κάποιος άλλος. Πρέπει, επιτέλους, οι έρευνες να μη μένουν στα συρτάρια μας, πρέπει τα ευρώ που πληρώνει από το υστέρημα ο πολίτης να πιάνουν τόπο. Οσοι γράφουν ότι το πανεπιστήμιο δεν πρέπει να έχει σχέση με την αγορά, δεν ξέρω τι θα λένε στους φοιτητές. Οτι θα διοριστούν στο Δημόσιο; Εχουμε ένα παγκόσμιο ρεκόρ. Παίρνουμε το 0,6% του ΑΕΠ για έρευνα και δίνουμε πίσω μόνο το 1/5 από αυτό για ανάπτυξη στη χώρα. Συνήθως τα πανεπιστήμια της Ευρώπης δίνουν δέκα φορές παραπάνω. Εδώ βρισκόμαστε σήμερα. Τα ψέματα τέλειωσαν. Καιρός να αλλάξουμε. Οσοι πανεπιστημιακοί θέλουν να συμβάλουν, να το κάνουν. Οσοι δεν μπορούν ή δεν θέλουν θα πρέπει να εξηγήσουν τι κάνουν για να δημιουργήσουν μια θέση εργασίας στη χώρα. Αλλιώς, ας επιστρέψουν στα ιδεολογικά καταφύγια του 19ου αιώνα.

* Ο κ. Δ. Κουρέτας είναι καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, πρόεδρος Συμβουλίου Καινοτομίας Περιφέρειας Θεσσαλίας.